ENGELLİLER İÇİN AMERİKA (GENEL
NOTLAR)
Amerika’ya gitmeden önce gerek okuduğum yazılarda ve gerekse
gidenlerin anlattıklarından engelliler için tam olarak engellilere uygun olduğu
belirtiliyordu. Hatta daha ileriye giden yorumlarda engellilere VİP muamelesi
yapıldığı anlatılıyordu. Bu bende gitmeyi planladığım gezi öncesi fazlasıyla
rahatlık hissi yaratmaktaydı. Gözümde büyüyen uçak yolculuğu dışında ABD
gezimde fazla bir sıkıntı çekmeyeceğim yönünde duygulara sahip olmuştum.
Uzun uçak yolculuğu için bulduğum çözüm ABD’ye aktarmalı
gitmekti. Bu nedenle tüm gezilerimde tercih ettiğim THY yerine British Airways ile yolculuk yapmamı gerektirdi.
Böylece bir kıyaslama yapma şansımda doğacaktı. Ama bu konuda uçak bazında bir
farklılık yoktu. Ayni uçak ayni koltuklar ve ayni yaklaşım. Sadece diller farklı.
Bu yolculuklarda asıl farklılık Havaalanı işletmelerinde. Bizde ve diğer
havaalanlarında asistan hizmetlerinde fazla fark olmamasına karşın, İstanbul
havaalanlarında yaşadığım birkaç olumsuzluk nedeniyle aksaklık olabilir
endişesini, diğer ülke havaalanlarında nedense duymadım. Gerçekten de diğer
ülke havaalanlarında bu yönde bir sıkıntı yaşamadım. İlgili görevliler benden
önce uçak girişinde oluyorlardı. Bizde ise genel olarak sebep olarak “yetersiz
eleman” olması söylendiğinden görevlinin gelmemesi endişesi hep yaşanmaktadır.
Ancak asıl fark “kabin içi sandalye” de olmaktadır. Bizde bu
araçlar eski ve birçoğunda zaten az sayıda olan emniyet kemeri bozuk
olmaktadır. Bu nedenle her an düşme tehlikesi bulunmaktadır. Bir defasında da
da bunu yaşamış bulunmaktayım. Dışarıdaki hava alanlarında yeni ve en az 3-4
kemerli sandalyelerle paketlendiğimden herhangi bir düşme tehlikesi
olmamaktadır. Ayrıca elemanlarda bu konuda oldukça titiz davranmaktadırlar.
Konuyu birkaç defa bizdeki ilgililere bildirdiysem de halen bir değişiklik
görmemekteyim. İnşallah düzelir diyelim ve ABD yolculuğumuza dönelim.
ABD’nin önemli 3 şehrinde yaptığım gözlemlerde ulaştığım en
önemli sonuç her mekanın tekerlekli
sandalye için uygun planlandığı ve ulaşılabilirliğin üst düzeyde olduğudur.
Gene buradaki önemli gözlemim görevlilerin ve insanların engelli insanlara her
zaman yardımcı olmaları ve öncelik tanımalarıdır.
Tüm ulaşım araçları tekerlekli sandalye ye uygun önlemlerle
donatılmış. Metro ve otobüslerin yanında trafikte yeterli sayıda tekerlekli
sandalyeliye uygun taksiler bulunmaktadır.
Metrolarda önemli sayıda durakta asansör bulunmaktadır. Tüm gezim
boyunca defalarca kullandığım bu asansörlerde sadece bir defa arıza durumu ile
karşılaştım. Asansörlerde bunun için
teknik yardım butonu bulunmaktadır. Bir kaç defa yanlışlıkla bastığım bu
düğmeden hemen sesli yanıt aldım. Ama kadere bakın ki nedense arızalı asansörde
bir türlü bu yoldan yetkiliye ulaşamadım. Kötü bir rastlantı diyelim. Bu
durumda bir sonraki istasyona gidip oradan metroya ulaştım. Bu arada tek sorun
ne derseniz, asansörlerdeki kötü koku derim. Sanırım bazı insanlar bunları
umumi tuvalet olarak kullanıyorlar. Yol gösteren bir hanım yetkili asansöre
girerken burnunu tıkamak zorunda hissetti kendini. Ama gerçekten büyük sorun.
Bu nedenle asansöre binerken derin bir nefes almak ve çıkana kadar bu nefesi
tutmakta yarar var.
Vagonlarda engelliler için yer ayrılmış. Kalabalıkta olsa vagonlara
girmek mümkün. İnsanlar size yer açmak için fizik kuralları dahilinde yardımcı
oluyorlar. Metro ağı tüm şehirlerle de yeterli düzeyde.
Acelem yok hem etrafı da göreyim diyorsanız (nefes tutma
performansınızda yeterli değilse J)tercihinizi
otobüsten yana yapabilirsiniz. Ulaşımı otobüs ile yapmanızı zorlaştıracak bir
sorun yok. Şoföre kendinizi göstermeniz yeterli. Hemen kaldırıma yaklaşıyor. Bu
arada başka hatlı bir otobüs işaret yapmasanız da önünüzde duruyor ve şoför
size işaret yapıyor. Bu nedenle önceden binmek istemediğinizi işaretle
bildirmenizde yarar var. Bizdeki bazı şoförlerin sizi görmemek için başka
yerlere baktığı aklınıza gelebilir. Burada böyle bir durum yok. Otobüse
girişler ön kapıdan oluyor. Önce inenler bekleniyor ve sonra diğer bekleyenlerden
önce sizi alıyorlar. Bu konuda diğer insanlarında anlayışı takdire değer. Ses
ikazı ile rampa açılıyor ve siz rahatça araca biniyorsunuz. Resimde de
görüldüğü gibi tekerlekli sandalyeye ye ayrılan yerde açılıp kapanabilen
koltuklar bulunmakta. Bu koltuklarda oturanla hemen kalkıp koltukları kapatarak
size ayrılan yeri boşaltıyorlar. Bu durumda 4-5 yolcu yerlerinden kalkıyor.
Onlar bu durumu fark etmese bile sizi gören yolcular hemen oturan yolcuları
ikaz ediyorlar. Onlarda hiç itiraz etmeden kalkıyorlar. Bunlarda olmazsa duruma
şoför müdahale ediyor ki bu durumla çok ender karşılaştım. Tekerlekli sandalyenizi özel yerde bulunan
yere sabitlediğinizde artık yolculuğa hazırsınız demektir. Tabi bu arada şoför
sizi takip ediyor ve okey işaretini almadan hareket etmiyor. İnerken de yanda
bulunan düğmeye basarak sandalyenizi mekanizmadan rahatça kurtarıyor ve gene
öncelikle açılan rampada otobüsü terk ediyordunuz.
Taksiler içinde belirttiğim gibi özel tasarlanmış taksileri
tercih edip rahatça binmeniz mümkün. Burada da şoför arka kapıdan sizi araca
alıyor ve gerekli sabitlemeleri yapıyor. Böylece güvenli ve rahat bir yolculuk
yapmanız mümkün. Bu arada tasarlanmış taksi bulamasanız ve kendiniz transfer
yapabiliyorsanız diğer taksileri de rahatça kullanabilirsiniz.
Yani ulaşım konusunda diğer insanlardan farksız şekilde
istediğiniz yere tek başınıza gitmeniz
mümkün.
Burada değinmek istediğim önemli bir konu ise Amerika’da
engellilere genel olarak hiçbir yerde öncelik ve ayrıcalık tanınmamasıdır. Evet,
her yer engellilere uygun ancak hiçbir öncelik yok. Sizde herkes gibi sıraya
girip herkes gibi bekliyorsunuz. Ben bir iki defa görevliye görünüp öncelik
vermesini istediğimi belirttiysem de bu talebime hiçbir karşılık alamadım.
Halbuki gerek Ülkemizde ve gerekse Avrupa şehirlerinde engellilere öncelik
tanınmakta, beklemeden öncelikle işleminiz yapılmaktadır.
Gene Amerika’da mekanlara girişte (müze, hayvanat bahçesi,
tarihi eser vb.) engellilere ve refakatçilerine indirim yapılmamaktadır. Herkes
ne ödüyorsa sizde aynisini ödüyorsunuz.
Halbuki gene gerek Ülkemizde ve gerekse Avrupa şehirlerin ya hiç ücret
alınmıyor, ya da refakatçilere ücret alınmıyor. Sanırım bunun nedeni
engellilerin yani sokağa çıkan engellilerin fazla olması ve her yer uygun
olduğundan refakatçiye gerek bulunmamasıdır.
Yukarıda belirttiğim gibi gezdiğim ABD şehirlerinde gerek
müzeler ve gezi alanları tekerlekli
sandalyeye tam uyumlu. Bu nedenle her yerde tekerlekli sandalyeli engellilere
rastlamanız mümkün.
Tüm mekanlarda, alış veriş yerlerinde, müzelerde ve gezi
alanlarında engellilere uygun tuvaletler bulunmaktadır. Genellikle engelli
tuvaletleri normal tuvaletlerin içinde yer almaktadır. Kapısının farkından
buranın engelliye uygun olduğunu anlıyorsunuz. (bizde de görülmeye başladı) .
Ancak bu durum normal engellilerin buraları daha rahat kullandıklarını
gözlemlemekteyiz. Aslında farklı kapıdan da girilse de buralarında normal
insanlarca kullanıldığını maalesef görmekteyiz. Bu durum ABD.de böyle. Hatta
daha fazla. Nedeni ise Amerikalıların önemli bir kısmı obez. Adamalar normal
tuvaletlere sığmadığından daha geniş olan engelli tuvaletlerini
kullanmaktadırlar. Bilmem belki de burada obez insanlarda engelli olarak kabul
ediliyorlardır.
Bir başka gözlemim ise genel toplum davranışı ile ilgili.
Burada insanlar engellilere karşı saygılı davranış içindeler. Sizin 10 metre
önünüzde de olsa insanlar sizin geçmeniz için mutlaka kapıları tutuyorlar. Siz
geçene kadarda bekliyorlar. Bunun gibi her yerde ilgili ve yardımcı
davranışlarla karşılaştım.
Amerika da bulunduğum süreçte şehirlerarası otobüse de
bindim. . New York’ tan Washington’a
otobüsle gidip geldim. Daha önce otobüslerin tekerlekli sandalyeye uygun
olduğunu gördüğümden içim rahatça bilet
aldım. Otobüse otobüste bulunan bir rampa ile çıkıyorsunuz. Hemen kapını
önündeki 3 sıra akordeon gibi katlanıyor. Açılan yere tekerlekli sandalye konuyor
ve oradaki mekanizmalarla sandalye sabitleniyor. Güvenle seyahat ediyordunuz.
Ama bir günde 10 saat yolculuk yapınca birazda rahatlık arıyorsunuz. Ama
sandalyede rahat şekilde seyahat edilmeyeceğini sanırım sizler anlarsınız. Kafanızı dayayacak
yer olmağından uyuklamanız bile mümkün değil. Bence böyle seyahat yapacaksanız
paranız varsa öncelikle uçak, yoksa da treni tercih edin. Hiç olmazsa koltukları
rahat.
Neyse biz artık seyahatimize dönelim. Saatinde otobüs
durağında yerimi aldım. Saat 07 otobüsüne bilet almıştım. Ama bu otobüse
binemedim. Zira otobüs tekerlekli sandalye uygun hale getirilemedi. Koltuklar
katlanmaya direndi ve yer açılamadı. Oradaki görevliler saat 08 otobüsünü
beklememizi söylediler. Zaten başka çaremiz yoktu. Ama gelen otobüste olmayınca
tansiyonum yükseldi. Yetersiz İngilizcemle söylenmeye başladım. Paramı iade
etseler kaçık gideceğim ama adamlar rahat (zaten tüm siyahi görevliler obez
derecesine şişman ve de gayet rahatlar) konuyu hiç dert etmiyorlar. Gene
bekleyin birazdan bir otobüs daha gelecek dediler ve yarım saat sonra gelen
otobüse binebildik. Zaten 6 saat olarak planladığımız Washington gezimiz
mecburen 4 saate indir. Bu nedenle planladığımız birkaç yeri göremedik.
Bu sıkıntı nedeniyle iki gün sonra gene ayni firma ile
yapmayı planladığımız Boston gezisini yapamadık. Yani cesaret edemedik. Ama
dönüşte ilk işim bu firmaya bir yazı döşenmek oldu. Hatalarını kabul ettiler ve
bize bir yıl geçerli açık tarihli sıfır ücretli yeni biletler gönderdiler. Ancak
bir yıl içinde gidemeyeceğimizden bize bir faydası olmayacaktı. (Uçak biletini
de gönderseler belki düşünürdük). Bu durumu bildirdiğimizde ise hiçbir sorun
yaratmadan bilet ücretinin önemli bir kısmını kullandığım kredi kartına iade
ettiler.
Tüm ulaşım araçlarında olduğu gibi teknelerde tekerlekli
sandalyeye ye tam uyumlu. Resimde görüldüğü
gibi uygun ve rahat şekilde tekneye biniyorsunuz.
Sonuç olarak ABD. de tüm taşıma araçları, mekanlar ve
gezinme yerleri tekerlekli sandalyeye uygun. Tek başınıza bile gidebilirsiniz.
Ancak tekrar belirteyim ki öncelik ve
indirim söz konusu değil.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder